Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς, εἶπεν· γέγραπται, οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ.
But answering, he said, “It is written, ‘Man shall not live by bread alone, but by every word that proceeds from the mouth of God.'”
Matt 4:4 [Textus Receptus (Elzevir) (1624)]
Ὁ δὲ ἀποκριθεὶς, εἶπε· Γέγραπται· Οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνθρωπος, ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ.
MSS: M, 5 (f198r), 7, 8, 10 (f12r), 12 (p51), 18 (f6r), 20 (f7r), 35, 83, 201, 230 (f19vc1), 438, 490, 500 (f13v-14r), 501, 504, 556, 892? (f26r-v)
Matt 4:4 [Codex Sinaiticus (א or 01) (4th century)]
Ὁ δε αποκριθεις εῖπεν· γεγραπται ουκʼ επ αρτω μονω ζησεται ὁ ανος αλʼλ επι παντι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘΥ:
Matt 4:4 [Codex Vaticanus Graecus 1209 (B03) (4th century)]
O δε αποκριθεις ειπεν γεγραπται ουκ επ αρτω μονω ζησεται ο ανθρωπος αλλ επι παντι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘΥ
MSS: א, B, 33 (f102r), 109, 478, 699 (f4r)
Matt 4:4 [Codex Ephraemi Syri Rescriptus (C04) (5th century)]
O δε αποκριθεις ειπεν γεγραπται ουκ επ αρτω μονω ζησεται ο ανος αλλα εν παντι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘY·
Matt 4:4 [Codex Bezae Cantabrigiensis (D05) (5th century)]8v|18
αποκριθεις δε ο ιης ειπεν γεγραπται ουκ επ αρτω μονω ζησεται ο ανθρωπος αλλ εν παντι ρηματι ΘY
Matt 4:4 [Codex Basilensis (E07) (8th century)]9v
ο δε αποκριθεις ειΠεν· γεγραπται· ουκ επ αρτω μονω ζησεται ανος· αλλ επι παντι ρηματι. εκπορευομενω δια στοματος ΘY·
MSS: E, W, Δ, Ω, 1, 3 (p9), 9, 15 (f15v), 19, 23, 26 (f13r), 27, 34, 36 (f22r-v), 43, 65, 72, 439, 476, 2603, ℓ1086 (f300v-301r)
Matt 4:4 [Codex Cyprius (Grec 63) (K017) (9th century)]18v-19r
ὁ δὲ· ἀποκριθεὶς, εἶπεν· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτ μόνω ζήσεται ἄνθρωπος· ἀλλ’ ἐπὶ πα-τὶ ῥήματι· ἐκπορευομένω διὰ στόματος ΘY·
Matt 4:4 [Codex Regius (Grec 62) (L019) (8th century)]8vc2
ὁ δὲ ἀποκρίθεὶς εἶπεν· γεγραπτε, οὐκ επ ἄρτω μόνω ζησετε ὁ ανος, ἀλλ’ επι παντι ρήματη ἐκπορεύομενω δια στοματος ΘY·
Matt 4:4 [Codex Washingtonianus (W032) (5th century)]9
ο δε αποκριθεις ειπεν γεγραπται ουκ επ αρτω μονω ζησεται ανθρωπος αλλ επι παντι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘY
Matt 4:4 [Codex Sangallensis 48 (Δ037) (9th century)]27
Ο δε αποκριθεις ειπεν γεγραπται Ουκ επαρτω μονω ζησεται ανος Αλλ επι παντι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘY·
Matt 4:4 [Codex Vaticanus Gr. 354 (S028) (949 AD)]22rc2
ο δε αποκριθεις ειπεν· γεγραπται, ουκ επ αρτω μονω ζησεται ανος αλλ επι παντι ρηματι ρηματι εκπορευομενω δια στοματος ΘY·
Matt 4:4 [Minuscule 1 (12th century)]163v
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνος ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 44 (Add MS 4949) (12th century)]18r
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς. εἶπε· γέγραπται· οὐκ ἐπ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ἄνος. ἀλλ’ ἐν παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 72 (11th century)]9v
ὁ δἒ ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ:
Matt 4:4 [Minuscule 83 (11th century)]44
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε· Γέγραπται, οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 109 (1326)]29v
ὁ δὲ ἀποκρϊθεὶς, εἶπεν· γέγραπται, οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἄνος, ἀλλ’ ἐπϊ παντῒ ῥήματϊ ἐκπορευομένῳ δϊὰ στόματος θυ.
Matt 4:4 [Minuscule 113 (11th century)]30v-31r
ὁ δὲ ἀποκρϊθεὶς εἶπεν αὐτῶ· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματϊ ἐκπορευομένω δϊὰ στόματ{ος} θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 201 (1357)]14vc2
ὁ δἓ ἀποκριθεὶς εἶπε· γέγραπται, ȣκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 438 (12th century)]21r
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπε. Γέγραπται. οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος. ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ.
Matt 4:4 [Minuscule 439 (1159)]13vc1
ὁ δὲ, ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ·
Matt 4:4 [Minuscule 476 (11th century)]11v-12r
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται· ȣκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θυ
Matt 4:4 [Minuscule 478 (10th century)]13r
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ὁ ἄνος. ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ.
Matt 4:4 [Minuscule 504 (1033)]16v
ὁ δὲ, ἀποκριθεὶς εἶπε· γέγραπται· οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος· ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ.
Matt 4:4 [Minuscule 1424 (10th century)]10r
ὁ δὲ ἀποκριθεὶς εἶπεν· γέγραπται· ὅτι οὐκ ἐπ’ ἄρτω μόνω ζήσεται ἄνος, ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένω διὰ στόματος θυ.
MSS: 700, 1424
Matt 4:4 [Peshitta]
ܗܽܘ ܕ݁ܶܝܢ ܥܢܳܐ ܘܶܐܡܰܪ ܟ݁ܬ݂ܺܝܒ݂ ܕ݁ܠܳܐ ܗ݈ܘܳܐ ܒ݁ܠܰܚܡܳܐ ܒ݁ܰܠܚܽܘܕ݂ ܚܳܝܶܐ ܒ݁ܰܪܢܳܫܳܐ ܐܶܠܳܐ ܒ݁ܟ݂ܽܠ ܡܶܠܳܐ ܕ݁ܢܳܦ݂ܩܳܐ ܡܶܢ ܦ݁ܽܘܡܶܗ ܕ݁ܰܐܠܳܗܳܐ܂
Matt 4:4 [Old Syriac Curetonian (Codex Curetonianus Syriacus syc)]
ܥܢܐ ܝܫܘܥ ܘܐܡܪ ܠܗ܂ ܟܬܝܒ ܗܘ ܕܠܐ ܗܘܐ ܒܠܚܡܐ ܒܠܚܘܕ ܚܝܐ ܒܪܢܫܐ܂ ܐܠܐ ܒܟܠ ܦܬܓܡ ܕܢܦܩ ܡܢ ܦܘܡܗ ܕܡܪܝܐ܂
Matt 4:4 [Old Syriac Sinaitic (Codex Sinaiticus Syriacus sys)]
ܥܢܐ ܝܫܘܥ ܘܐܡܪ ܠܗ ܟܬܝܒ ܗܘ ܕܠܐ ܒܠܚܡܐ ܒܠܚܘܕ ܢܚܐ ܒܪ ܐܢܫܐ ܐܠܐ ܒܟܠ ܦܬܓܡ ܕܢܦܩ ܡܢ ܦܘܡܗ ܕܡܪܝܐ܂
Matt 4:4 [Vulgate]
qui respondens dixit scriptum est non in pane solo vivet homo sed in omni verbo quod procedit de ore Dei
Critical Apparatus :
(1) ο δε αποκριθεις : א, B, C, E, K, L, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority, Peshitta (ܗܽܘ ܕ݁ܶܝܢ ܥܢܳܐ), Vulgate (qui respondens)
(2) αποκριθεις δε ο ιησους : D, Syriac Curetonian (ܥܢܐ ܝܫܘܥ), Syriac Sinaitic (ܥܢܐ ܝܫܘܥ)
(3) ειπε : M, 5, 7, 8, 10, 12, 17, 18, 20c, 35, 44, 83, 201, 230, 438, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 892
(4) ειπεν : א, B, C, D, E, K, L, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 6, 9, 11, 13, 15, 19, 20*, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 36, 43, 65, 72, 109, 439, 476, 478, 699, 700, 1203, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086
(5) ειπεν αυτω : 113, 157, 901
(6) γεγραπται : א, B, C, D, E, K, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 892, 901, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(7) γεγραπτε : L
(8) ADD οτι : 700, 1424
(9) OMIT γεγραπται : 1203
(10) μονω : א, B, C, D, E, K, L,M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 556, 699, 700, 892, 901, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(11) μονο : 505
(12) ζησεται : א, B, C, D, E, K, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(13) ζησετε : L
(14) ανθρωπος : E, M, S, W, Δ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 700, 901, 1203, 1424, 2603, ℓ1086, Majority
(15) ο ανθρωπος : א, B, C, D, Σ, 1*?, 33, 109, 478, 699, 892?, 1582, 2835
(16) αλλ : א, B, D, E, K, L, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(17) αλλα : C
(18) επι : א, B, C, E, L, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(19) εν : C, D, 13, 21, 44
(20) ρηματι : א, B, C, D, E, K, M, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(21) ρηματη : L
(22) ρηματι ρηματι : S
(23) εκπορευομενω δια στοματος : א, B, C, E, K, L, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 15, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 505, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 1582, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(24) εκπορεβομενω δια στοματος : 17
(25) εκπορευομενου δια στοματος : 13
(26) OMIT εκπορευομενω δια στοματος : D
(27) θεου : א, B, C, D, E, K, L, M, S, W, Δ, Σ, Ω, 1, 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 26, 27, 33, 34, 35, 36, 43, 44, 65, 72, 83, 109, 113, 157, 201, 230, 438, 439, 476, 478, 490, 500, 501, 504, 556, 699, 700, 892, 901, 1203, 1424, 2603, 2835, ℓ1086, Majority
(28) του θεου : 6, 505
Tischendorf Mt 4:4
A Textual Commentary On Matthew 4:4
(a) γέγραπται, οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ – The quotation is from the Septuagint version of Deuteronomy 8:3:
καὶ ἐκάκωσέν σε καὶ ἐλιμαγχόνησέν σε καὶ ἐψώμισέν σε τὸ μαννα ὃ οὐκ εἴδησαν οἱ πατέρες σου ἵνα ἀναγγείλῃ σοι ὅτι οὐκ ἐπ’ ἄρτῳ μόνῳ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος ἀλλ’ ἐπὶ παντὶ ῥήματι τῷ ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος θεοῦ ζήσεται ὁ ἄνθρωπος (Dt 8:3 – B has τῷ before ἐκπορευομένῳ, but A, F, Luc omit.)